"Niedziela" nr 25/2014

Ks. Edward Walewander, Nie tylko przyjaciele zasługują na pamięć.

„Przegląd Polityczny" nr 124/2014, s. 186

Niemiecki Wschód – pod takim tytułem ukazała się antologia opracowana przez Chistophera Kleßmanna, poświęcona historii tego pojęcia (długiej i burzliwej), jego wyobrażeniom, misji i dziedzictwu. Tytułowa przestrzeń była w przeszłości mitem, ziemią obiecaną, a nawet programem politycznym. Rzadko jednak była tym wszystkim jednocześnie – podkreśla Kleßmann. Istniał bowiem „Wschód polityczny”, który ze „Wschodem historycznym” i „geograficznym” wcale nie był tożsamy. Na tym polega „migotliwość” tego pojęcia. Jeśli dodamy do tego opowieści o przepaści cywilizacyjnej dzielącej Zachód i Wschód, hasła przestrzeni życiowej i ruchu na Wschód, wreszcie – przekonania o historycznym posłannictwie niemieckich kulturtregerów, to łatwo wyobrazić sobie, jak niebezpieczny potencjał kryje się pod tytułowym terminem. Od razu wkraczamy w krainę volkistowskich mitów politycznych, eksterminacyjnej polityki III Rzeszy czy dyskursów powojennych pokoleń wypędzonych w Republice Federalnej. Rewersem tej postawy jest zmiana dokonująca się w ostatnich dekadach. Jak pisze Kleßmann, dziś mianem „Niemieckiego Wschodu” określa się potocznie przede wszystkim dawną NRD. Stare określenie odnoszące się do trenerów za Odrą i Nysą należy do historii. Książka ukazała się w serii „Poznańskiej Biblioteki Niemieckiej”, której wydawanie kontynuuje Wydawnictwo Nauka i Innowacje w Poznaniu.